De belangrijkste oorzaken en noodzaak voor beloningstransparantie
Ieder jaar geeft CBS inzicht in de loonkloof tussen vrouwen en mannen (hierna te noemen: ‘de loonkloof’) in Nederland. De loonkloof slinkt jaarlijks, maar is nog steeds niet opgelost In 2021 was het gemiddelde bruto-uurloon van vrouwen 13% lager dan dat van mannen. De loonkloof wordt groter als wordt gekeken naar het gemiddelde jaarloon. Het gemiddelde jaarloon in 2021 van vrouwen was 36% lager dan dat van mannen. [1]
Hoe kan het dat vrouwen (in Nederland) nog steeds minder verdienen dan mannen? Welke factoren spelen hierbij een rol? Wat is er wettelijk geregeld en wat wordt er nog geregeld? Deze blog geeft informatie over de loonkloof in Europa, de factoren die meespelen bij de loonkloof tussen vrouwen en mannen en welke wettelijke regels er zijn (en nog komen) om de loonkloof te dichten.
Waardoor wordt de loonkloof veroorzaakt?
Vrouwen werken gemiddeld minder uur per week dan mannen. Waar mannen gemiddeld 33 uur per week werken, werken vrouwen gemiddeld 25 uur per week. De zorgtaken worden nog steedsvaker door de vrouw opgepakt en kiezen vaker voor een onbetaalde baan .[2] Daarbij vermeldt het CBS dat twee derde van dit loonverschil wordt verklaard doordat vrouwen minder uren werken.
Ook wordt de loonkloof veroorzaakt door de gemiddeld lagere lonen in sectoren waarin veel vrouwen werken, zoals de zorgsector. Tevens bekleden vrouwen minder managementfuncties die doorgaans worden beloond met een hoger salaris.
Verder wordt de loonkloof veroorzaakt door willekeurige beloningscriteria. Het College voor de Rechten van de Mens heeft hier onderzoek naar gedaan. Het onderzoek naar structurele beloningsverschillen is uitgevoerd bij hogescholen, ziekenhuizen en verzekeringsmaatschappijen. Uit dit onderzoek is gebleken dat 43% van de beloningen op willekeurige basis waren toegekend. Door deze willekeurige beloningscriteria kregen vrouwen minder salaris dan hun mannelijke collega’s voor hetzelfde werk.[3]
Cijfers in Europa
De loonkloof ligt in Nederland gemiddeld op 15,2%. Andere landen in Europa constateren ook een loonkloof. De EU-landen waar de grootste loonkloof speelt zijn: Estland (25,6%), Tsjechië (21,1%) en Duitsland (21%). De EU-landen waar daarentegen de kleinste loonkloof speelt zijn: Roemenië (3,5%), Luxemburg (5%) en Italië (5%).[4]
Wat regelt de Europese Unie?
Voor de Europese Commissie is het verkleinen/dichten van de loonkloof een van de belangrijkste aandachtspunten op het gebied van het Europese gendergelijkheidsbeleid. Gelijk loon voor gelijk werk is immers een van de grondbeginselen van de Europese Unie.[5] Ook dienen de EU-lidstaten discriminatie en ongelijkheid op grond van geslacht uit te bannen. Bovendien merkt de Europese Commissie op dat vrouwen zich vaak niet bewust zijn van loondiscriminatie in hun werk.[6]
De Europese Commissie vindt dat bedrijven meer verantwoording moeten afleggen over de loonverschillen tussen vrouwen en mannen. Om deze reden heeft de Europese Commissie een Europese richtlijn opgesteld die moet leiden tot (meer) gelijke behandeling op de arbeidsmarkt, gelijke arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden en in loopbaanontwikkeling.[7]
In 2021 heeft de Europese Commissie een voorstel gedaan om de loonkloof te dichten. Het gebrek aan beloningstransparantie blijkt een van de belangrijkste obstakels te zijn. Daarom vindt de Europese Commissie dat werknemers het recht moeten krijgen om de werkgever te vragen naar informatie over de lonen binnen het bedrijf. Door het recht op informatie kunnen werknemers mogelijke discriminatie op grond van geslacht opsporen en aantonen. De lidstaten van de EU mogen vervolgens boetes opleggen aan bedrijven die zich niet houden aan de regels van gelijke beloning.[8]
Nederlandse wetgeving
De reeds bestaande Europese wetgeving werkt uiteraard door in Nederland als van de Europese Unie. In Nederland zijn onder andere van toepassing: de Algemene wet gelijke behandeling, de Wet gelijke behandeling van mannen en vrouwen en artikel 7:646 van het Burgerlijk Wetboek dat ziet op gelijke behandeling mannen en vrouwen.
De Wet gelijke behandeling van mannen en vrouwen is ingetreden op 15 maart 1980 en de Algemene wet gelijke behandeling is ingetreden op 1 september 1994. Onderscheid tussen vrouwen en mannen op de arbeidsmarkt is dus geen nieuw probleem. Artikel 7:646 van het Burgerlijk Wetboek ziet specifiek op het arbeidsrecht. Dit artikel verbiedt de werkgever onderscheid te maken tussen vrouwen en mannen bij het aangaan van de arbeidsovereenkomst, het verstrekken van opleidingen en scholing aan de werknemer, in de arbeidsvoorwaarden, bij de arbeidsomstandigheden, bij de bevordering (promotiekansen) en bij de opzegging van de arbeidsovereenkomst.
Het verbod van het maken van onderscheid richt zich op het hele pakket arbeidsvoorwaarden, inclusief loon. Een verdere uitwerking van gelijke behandeling tussen vrouwen en mannen met betrekking tot loon wordt gegeven in de Wet gelijke behandeling van mannen en vrouwen.
Aldus is het wettelijk niet toegestaan dat de werkgever onderscheid maakt tussen vrouwen en mannen als het gaat om beloning. Helaas is de werkgever niet altijd beloningstransparant; wanneer je als werknemer vraagt naar een beloningsoverzicht en de (beoordelings)wijze van salariëring, doet de werkgever er goed aan om een beloningsoverzicht te verschaffen. Zo weet je als werknemer of je een gelijkwaardig salaris ontvangt als je (mannelijke) collega’s.
En jij? Hoe is dit bij jou geregeld, word jij gelijk behandeld ten opzichte van jouw (mannelijke) collega’s?
TOPFEM
1 CBS. Loonverschil tussen mannen en vrouwen verder afgenomen. Geraadpleegd op 22 juli 2022 van: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2022/17/loonverschil-tussen-mannen-en-vrouwen-verder-afgenomen
2 Idem voetnoot 1.
3 SER. Diversiteit in Bedrijf. Gendergelijkheid. Naar een gelijkwaardige positie van vrouwen op de arbeidsmarkt. Geraadpleegd op 22 juli 2022 van: https://www.ser.nl/-/media/ser/downloads/thema/diversiteitinbedrijf/publicaties/
2022/Charterdocument-Gendergelijkheid.pdf?la=nl&hash=972FE2C8E047F3F501DDCA0E952E4E27
4 Europa Nu. De loonkloof tussen mannen en vrouwen: definities en oorzaken. Geraadpleegd op 22 juli 2022 van: https://www.europa-nu.nl/id/vl59mpupm0vq/nieuws/de_loonkloof_tussen_mannen_en_vrouwen?ctx=vh94ercwm6u9&tab=0
5 Zoals vastgelegd in artikel 157 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU).
6 Europese Commissie. EU-actie voor gelijke beloning. Geraadpleegd op 22 juli 2022 van: https://ec.europa.eu/info/policies/justice-and-fundamental-rights/gender-equality/equal-pay/eu-action-equal-pay_en#equal-pay-for-equal-work
7 Idem voetnoot 3.
8 Europese Commissie. Voorstel voor een RICHTLIJN VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD ter versterking van de toepassing van het beginsel van gelijke beloning van mannen en vrouwen voor gelijke of gelijkwaardige arbeid door middel van beloningstransparantie en handhavingsmechanismen. Geraadpleegd op 22 juli 2022 van: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX%3A52021PC0093
